Xôi ngũ sắc là một món ăn truyền thống của người Việt Nam được bắt nguồn từ người dân tộc Tày, Nùng ở Cao Bằng. Điểm đặc biệt của xôi ngũ sắc là sự kết hợp giữa các nguyên liệu đặc trưng của màu sắc đa dạng được tạo nên từ các loại hoa quả, rau củ, lá cây tự nhiên nên rất an toàn.

Xôi ngũ sắc hường được làm vào trong các dịp lễ tết, hiếu, hỷ có màu chủ đạo là đỏ, đen, tím, trắng, vàng. Tuy nhiên, cũng có bộ màu khác như có thêm xanh dương, tùy theo nguyên liệu màu sắc được chuẩn bị.

Theo quan niệm của người dân tộc: Màu đỏ là khát vọng sống và ước mơ; màu tím là đất đai trù phú; màu vàng là ấm no và phồn thịnh, bình an; màu xanh là núi rừng, môi trường sống, nương rẫy; màu trắng là tình người như tình yêu, tình thân, tình yêu thủy chung,… Hoặc cũng có khái niệm khác màu của Ngũ hành (Kim (kim loại) – trắng, Mộc (cây cối) – xanh lá, Thủy (nước) – đen, xanh dương, Hỏa (lửa) – đỏ, tím, cam, Thổ (đất) – vàng) thể hiện môi trường sống xung quanh họ chứ không nhất thiết theo đúng thuyết ngũ hành như chúng ta biết.

Để tạo nên màu sắc tự nhiên cho xôi ngũ sắc, người dân tộc thường sử dụng các loại nguyên liệu như: Màu xanh lá: lá chuối, lá dứa, lá gừng, lá nếp,… Màu đỏ, cam: gấc,… Màu vàng: nghệ, quả dành dành,… Màu tím: lá cẩm, quả mùng tơi, lá cây cau, lá cơm đen, củ rền đỏ, thanh long tím,… Màu đen: nếp cẩm,… Màu trắng thì để nguyên màu của gạo nếp. Chúng được chế lấy nước sau đó ngâm gạo ít nhất phải 4 tiếng đồng hồ để cho màu sắc được ngấm vào trong gạo. Sau khi có màu, người ta mới mang đi đồ xôi, mỗi màu một chõ riêng để không bị lẫn.

Màu sắc của xôi ngũ sắc của người dân tộc rất bắt mắt và đa dạng. Mỗi loại xôi màu đều có hương vị đặc trưng riêng, tạo nên sự phong phú và đa dạng cho xôi ngũ sắc truyền thống.

Việc sử dụng các nguyên liệu tự nhiên để tạo màu sắc cho xôi ngũ sắc không chỉ tạo ra được thực phẩm an toàn và có lợi cho sức khỏe àm còn giúp bảo vệ môi trường lành mạnh. Vì vậy chúng ta luôn khuyến khích sử dụng màu tự nhiên cho các món ăn thay vì sử dụng màu hóa chất tổng hợp đầy độc hại.

Nói chung xôi ngũ sắc của người dân tộc đa dạng về màu sắc, hương vị phong phú, giàu ý nghĩa, tạo nên nét đặc trưng riêng cho từng vùng miền. Việc sử dụng các nguyên liệu tự nhiên để tạo màu sắc cho xôi ngũ sắc cho món ăn an toàn và nên là một xu hướng nên dùng trong ẩm thực ngày nay thay vì dùng các phẩm màu, hóa chất. Hãy cùng thưởng thức món xôi ngũ sắc và tìm hiểu thêm về văn hóa ẩm thực của các dân tộc, nếm trải nhiều mĩ vị nhân gian hơn để chúng ta hiểu thêm hơn về sự đa dạng trong nền ẩm thực Việt Nam.