3 cách bày mâm ngũ quả ngày Tết theo phong tục miền Bắc Trung Nam

1. Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết

Mỗi độ Tết đến xuân về trên bàn thờ gia tiên của gia đình Việt đều bày biện mâm ngũ quả. Đây là phong tục có từ đâu đời và trở thành nét văn hóa đẹp của người dân Việt Nam. Mâm ngũ quả có ý nghĩa rất sâu sắc và đặc biệt. Tết là thời điểm giao thoa giữa năm cũ và năm mới, là thời điểm người ta tổng kết lại một năm làm lụng cũng như ước mong năm mới những điều tốt đẹp hơn. Và ngũ quả chính là thể hiện cho năm ước nguyện của ông cha ta là: Phú – Quý – Thọ – Khang – Ninh. Ngũ quả còn thể hiện công sức, thành quả của người nông dân sau một năm dài vất vả. Nó là biểu trưng cho sự sung túc, đủ đầy. Dù năm đó làm ăn được ít hay nhiều thì vẫn có mâm ngũ quả trên bàn thờ.

Mâm ngũ quả ngày Tết thể hiện ước muốn cuộc sống đủ đầy, sung túc (Nguồn: tintucvietnam.vn)

Ngoài ra, mâm ngũ quả đẹp ngày Tết còn thể hiện cho ngũ hành Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ – năm hành sinh ra vạn vật trong vũ trụ nhằm mong muốn sự hài hòa, cân bằng và trọn vẹn trong cuộc sống. Ngũ quả có năm màu tượng trưng cho từng hành. Ví dụ, màu đỏ tượng trưng cho hành Hỏa thường thấy ở các loại quả táo, thanh long. Màu trắng tượng trưng cho hành Kim thường thấy ở quả lê, mận, roi. Màu xanh tượng trưng cho hành Mộc thường thấy ở quả chuối, đu đủ, na, sung, dưa hấu. Màu vàng tượng trưng cho hành Thổ thường thấy ở các loại quả quýt, cam, phật thủ, xoài, bưởi. Và màu tối sẫm của hành Thủy thường thấy ở quả nho.

Ngũ quả tượng trưng cho 5 màu trong ngũ hành (Nguồn: baoxehoi.net)

2. Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết theo phong tục 3 miền Bắc – Trung – Nam

2.1. Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc

Miền Bắc rất coi trọng mâm ngũ quả trong ngày Tết, dù nhà giàu hay nhà nghèo thì trên bàn thờ luôn có mâm ngũ quả để dâng lên ông bà tổ tiên. Mâm ngũ quả của người dân miền Bắc thường có năm loại quả là chuối xanh, bưởi (hoặc phật thủ), đào, hồng và quýt. Mỗi loại quả là một ý nghĩa và mong ước riêng của người dân.

Mâm ngũ quả của người dân miền Bắc bày biện vào dịp Tết (Nguồn: lh3.googleusercontent.com)

Quả chuối xanh tượng trưng cho hành Mộc được coi là trọng tâm của mâm ngũ quả. Nải chuối có hình giống bàn tay ngửa lên để che chở, bảo vệ cũng như đem lại phúc lộc cho gia chủ. Chuối xanh được đặt ở dưới cùng. Tùy vào kích thước mỗi gia đình muốn mà có thể dùng từ một đến hai, ba nải chuối chụm lại với nhau. Bạn nên lựa chọn loại trái cây nội địa này với mã đẹp và đều nhau để mâm ngũ quả đẹp hơn.

Màu xanh của chuối tượng trưng cho mạng Mộc trong ngũ hành (Nguồn: lamsao.com)

Quả bưởi hoặc quả phật thủ có màu vàng tượng trưng cho hành Thổ. Loại quả được đặt ở vị trí trung tâm và nằm ngay trong lòng nải chuối. Nhiều gia đình hiện nay dùng quả Phật thủ để thay thế quả bưởi vì nó có mười cánh chụm lại như hình bàn tay Phật. Bạn dùng quả nào cũng được vì chúng đều có ý nghĩa là may mắn, trời phật ban lộc, bình an.

Quả phật thủ rất được ưa chuộng vào dịp Tết đến (Nguồn: phatthu.com)

Tiếp theo là quả đu đủ, quả sung được đặt trên mâm ngũ quả với ước mong cuộc sống sẽ luôn đầy đủ, sung túc, tránh cảnh bần hàn, khó khăn.

Quả đu đủ không thể thiếu trong mâm quả ngày Tết (Nguồn: dkn.tv)

Bên cạnh đó trên mâm ngũ quả của người dân miền Bắc còn có thêm các loại quả mang các màu biểu tượng cho từng mùa khác nhau và các hành tương ứng như quả có màu đỏ như cam quýt, quả ớt (hành Hỏa), quả roi, mận có màu trắng (hành Kim) hay quả hồng xiêm, nho có màu sẫm (hành Thủy). Nếu để ý, người miền Bắc thường chọn số trái là số lẻ trong mâm ngũ quả vì quan niệm sẽ mang lại may mắn hơn. Tuy nói là ngũ quả nhưng thực tế người dân thường bày biện nhiều hơn năm loại quả và màu sắc cũng rất đa dạng, sao cho mâm ngũ quả thật đầy đặn, đẹp mắt để năm mới thật sung túc và an khang.

Mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc với nhiều màu sắc theo ngũ hành (Nguồn: youtube.com)

2.2. Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam

Với người dân miền Nam họ mua các loại trái cây tươi ngon tại siêu thị online Useful và bày biện mâm ngũ quả theo phát âm của từng trái làm sao để có thể đạt được: cầu, sung, vừa, đủ, xài tương ứng với năm loại quả là: mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài. Bên cạnh đó, để làm đế họ sẽ chọn ba quả dứa (quả thơm) để tạo nên sự chắc chắn.

Mâm ngũ quả của người miền Nam thể hiện mong ước Cầu Sung Vừa Đủ Xài (Nguồn: baomoi.com)

Ngoài ra, người miền Nam thường hay quan tâm đến ý nghĩa tên gọi của mỗi loại trái cây, ví dụ như dưa hấu, loại trái cây quen thuộc luôn góp mặt trong mâm ngũ quả của người dân Nam Bộ vì dưa hấu có ruột đỏ vỏ xanh thể hiện cho lòng trung nghĩa của người dân miền Nam. Họ lại khá kỵ quả chuối vì nó có phát âm gần giống “chúi” thể hiện sự nguy khó hay quả cam, quýt vì có câu Quýt làm Cam chịu cũng không tốt. Do đó, bạn sẽ không thấy các loại quả này ở mâm ngũ quả Tết của người miền Nam.

Dưa hấu đã trở thành một thức quả trang trí không thể thiếu trong mâm quả ngày Tết (Nguồn: chiecthiavang.com)

2.3. Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung

Miền Trung là dải đất khó khăn, nghèo khổ nhất cả nước. Trước Tết, miền Trung gánh chịu rất nhiều cơn bão nên thực sự ở đây hoa quả không nhiều. Tuy nhiên, với sự thông thương như hiện nay thì bạn có thể tìm mua nhiều loại hoa quả dù ở vùng không trồng được.

Với người dân miền Trung, họ rất thật thà, chất phác nên cũng không quá câu nề mâm ngũ quả. Chủ yếu là họ dâng sự thành tâm, nhà có gì thì cúng nấy. Miền Trung là nơi có sự giao thoa giữa miền Bắc và miền Nam nên mâm ngũ quả của họ cũng khá đủ đầy, có thể có cả những loại hoa quả của miền Nam và miền Bắc.

Mâm ngũ quả của người miền Trung thể hiện sự thành tâm (Nguồn: shanam.vn)

3. Ngoài chưng mâm ngũ quả ngày Tết, bàn thờ cần có những gì và bài trí ra sao?

Ngoài mâm ngũ quả thì ngày Tết bạn cần chú ý bày biện đầy đủ và đúng các vật dụng khác nữa. Đầu tiên, đó là bá hương tượng trưng cho sự tinh tú và là trung tâm của bàn thờ. Trên bàn thờ nên có ba bát hương, bát hương to nhất đặt ở giữa, hai bát hương nhỏ ở hai bên tạo nên tư thế tam tài. Trên các bát hương nên cắm trụ hương vòng. Ngoài ra, bạn có thể mua bộ đỉnh, lư hương thiết kế tinh tế để trên bàn thờ thêm phần trang trọng. Ở hai góc ngoài cùng của bàn thờ thì bày trí hai cây đèn dầu hoặc hai cây nến. Hai cây đèn thể hiện cho mặt trời và mặt trăng luôn thắp sáng cho bàn thờ cả ngày lẫn đêm. Gia đình có thể dùng hương nén, hương sào hoặc hương vòng để thắp ngày Tết đều được.

Bàn thờ ngày Tết được bày trí đủ đầy thể hiện sự sung túc, ấm no (Nguồn: media.laodong.vn)

Trên bàn thờ ngày Tết không thể thiếu bình hoa. Bình hoa bàn thờ Tết bạn có thể chưng các loài hoa thật có ý nghĩa tốt đẹp như hoa hồng, hoa cúc, hoa lay ơn hoặc có những gia đình cắm một cành đào nhỏ. Tránh dâng các loài hoa có ý nghĩa buồn hay mùi quá hắc. Hoặc thay vào đó bạn có thể mua thêm các loại cây, hoa giả trang trí để tăng thêm không khí và màu sắc cho ngày Tết trong gia đình.

Trên bàn thờ không thể thiếu lễ vật dâng cúng. Các lễ vật này bao gồm giấy tiền, vàng mã, quần áo. Ở phía trước của bàn thờ bày biện 3 hoặc 5 chiếc ly nhỏ, một bình trà và đĩa đĩa bánh kẹo, mứt Tết, trầu cau. Khi thực hiện cách bày mâm ngũ quả ngày Tết bạn cần chú ý bày biện sao cho đẹp mắt cùng với các vật dụng khác. Mâm ngũ quả có thể nằm ở giữa hoặc ở bên phải. Chum nước, bánh kẹo, đèn dầu luôn ở phía trên. Bình hoa, bình hương, bát hương nằm ở khu vực phía trong.

Vào ngày 30 Tết, các gia đình sẽ tiến hành dâng thêm đồ cúng như bánh chưng, bánh Tết cơm canh để thắp hương khấn ông bà tổ tiên về ăn Tết. Bạn nên sắp xếp hợp lý để có diện tích bày biện các món khác nhé. Tránh làm mâm ngũ quả quá lớn chiếm nhiều diện tích sẽ rất bất tiện. Các gia đình hiện đại ngày nay cũng thường mua các giỏ quà Tết cao cấp, gói đẹp để bày biện và trang trí cho không gian ngôi nhà trở nên sum vầy hơn.

Giỏ quà Tết được sử dụng như một món đồ trang trí cho dịp Tết (Nguồn: thitruongsi.com)

Thực hiện cách bày mâm ngũ quả ngày Tết không chỉ để trang trí bàn thờ tổ tiên thêm đặc sắc, đầy đủ mà còn thể hiện tấm lòng thơm thảo của con cháu với các bậc cha ông. Hãy tham khảo thêm đồ thờ cúng cho các dịp lễ được bán trên Useful để không bỏ qua bất kỳ thứ gì cần có trong ngày Tết. Chúc các bạn có sự bày trí hợp lý và toàn vẹn nhất nhé!